Ślęża - dolnośląski Olimp

Masyw Ślęży

Kształt Ślęży może Was zmylić, potocznie uważa się,że jest to jeden z tak zwanych dolnośląskich wulkanów. Wynika to z faktu, że w odległości kilkudziesięciu kilometrów od Ślęży wznoszą się stożki wygasłych wulkanów. To miedzy innymi Ostrzyca Proboszczowicka oraz Wilcza Góra.Na tym tle Ślęża wygląda jak jeden z nich i to największy. Jednak jest inaczej. 

Ślęża nigdy nie była wulkanem, a jej powstanie było wynikiem innych procesów geologicznych.
Skały(gabra) ze Ślęży liczą sobie blisko 400 mln lat, powstały w paleozoiku. Sudety oraz większość Dolnego Śląska stanowiły wówczas fragment zespołu mikrokontynentów amerykańskich, przesuwających się w kierunku Europy po oceanie zwanym Reickim. Dno Reiku zbudowane było ze skorupy oceanicznej, którą tworzyły między innymi gabra, a zatem skały znane ze Ślęży. Możemy więc przypuszczać, że ofiolity ( powstałe pod powierzchnią oceanów skał magmowych ) ze Ślęży są pozostałością oceanu reickiego. Oddzielał on dzisiejszą Europę od Ameryki Północnej)
Kopuła Ślęży, kojarząca się z wulkanem,jest pozostałością skał głębinowych (głównie gabra), wyniesionych w trakcie niedawnych ruchów tektonicznych. Skały te są stosunkowo odporne, dzięki czemu powoli ulegają erozji.
Na dzisiejszy kształt Ślęży duży wpływ miały także zlodowacenia plejstoceńskie. Masyw Ślęży jest na tyle wysoki, że nie został przykryty lądolodem. Wystawał on ponad powierzchnię lodu, który w tym miejscu miał kilkaset metrów grubości. Dlatego dzisiaj skały w górnych partiach Ślęży są bardziej zwietrzałe niż skały z niższych części masywu. Ostateczne rysy nadał więc Ślęży lądolód z okresu plejstocenu.

Najstarsze ślady bytności na górze Ślęży pochodzą z młodszej epoki kamienia (neolitu). Pozostawiły je plemiona żyjące na tych terenach 3000-1700 1. p.n.e. Człowiek z tamtego okresu zajmował uprawą roli, myślistwem, łowiectwem i hodowlą zwierząt. Lepił z gliny naczynia, często były one pięknie ozdobione.
Wiadomo, że w Jordanowie wydobywano wówczas nefryt, z którego wyrabiano siekierki i toporki, zaś na pobliskiej Raduni eksploatowano serpentyn w tym samym celu. Na szczycie Raduni udało się odnaleźć toporek kamienny z tamtych czasów.
W epoce brązu i początku epoki żelaza (1700-400 ] p.n.e.) Ślęża uchodziła już za świętą górę i odprawiano na niej obrzędy , istniał już kult bóstw: Słońca i księżyca. To właśnie z tego okresu pochodzą relikty starożytnych wałów kultowych, które ogradzały święte miejsca kultu.

Był to tzw. Kult Solarny. Fragmenty świętego kręgu widoczne są w postaci niewyraźnych nasypów z kamieni: na szczycie Ślęży, na szczycie Wieżycy gdzie oddawano cześć bóstwu -Słońca. 
Okres Lateński (400 r. p.n.e.) z tego okresu pochodzą tajemnicze rzeźby kultowe. Są one najprawdopodobniej dziełem Celtów, którzy przybyli w IV w p.n.e. z Galii, Tu zatrzymali się i uczynili Ślężę swoją świętą górą. To oni prawdopodobnie wyrzeźbili z granitu owe kultowe rzeźby. Najbardziej znanymi są niedźwiedzice, jedna znajduje się na szczycie Ślęży, a druga przy żółtym szlaku wiodącym ze Ślęży do Sobótki. Celtowie uważali niedźwiedzicę za Boginię Matkę, stąd domysł badaczy, iż obie Niedźwiedzice na Ślęży są jej wyobrażeniem.
Następną rzeźbą jest Panna z Ryba. Ma utracone głowę i nogi. Została ona znaleziona pod szczytem Ślęży w 1733 r . Rzeźba ta jest wymieniana już w 1209 roku, jako kamień Piotra. na legenda z tych czasów mówi. że jest to postać św. Piotra z Ryba. z odtrąconą głową.
Kolejna rzeźba to Mnich, ustawiony przy drodze z Sobótki do Przełęczy pod Wieżyca. Wyglądem przypomina on wielki kręgiel. Został odnaleziony w polu pomiędzy wsiami Garncarska i Wielkim Maniowem.
 

Z okresu Rzymskiego (0-400 r. n.e.) w Masywie Ślęży odnaleziono fragmenty ceramiki. Przyjmuje się, że te pięknie zdobione naczynia wykonane zostały przez Celtów lub przez rodzimą ludność. która przejęła cechy ich kultury materialnej.
Istnieje najstarsza wzmianka o ludności zamieszkują teren góry i jej najbliższych okolic. Pochodzi ze źródła Geografa Bawarskiego ( anonimowy mnich znany ze sporządzenia spisu grodów zwanego „Zapiską karolińską”, nota Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii (pol. Opis grodów i ziem z północnej strony Dunaju) spisana około roku 845 w Ratyzbonie dla Ludwika Niemca, odkryta w bibliotece elektora bawarskiego, w księdze z XII w., przez hrabiego de Buat, ministra pełnomocnego Ludwika XV, który ogłosił ją drukiem w 1772. Zawiera informacje o ludach i plemionach (zwłaszcza plemionach zachodniosłowiańskich), żyjących na wschód od Łaby i na północ od Dunaju, określając liczbę grodów każdego z plemion.
Dokument – obok Dagome Iudex, kronik Widukinda i Thietmara oraz Dokumentu praskiego jest źródłem informacji o wczesnej historii Słowian zachodnich.)
Jest tam wymienionych kilka plemion słowiańskich: Ślężanie, Opolanie, Gołęszyce i Dziadoszanie. Napisane tam jest, iż Ślężanie posiadają I4 grodów. Relacja powstała dla dynastii Karolingów najprawdopodobniej dla potrzeb militarnych. Wg tego źródła Ślężanie zamieszkiwali w tym okresie tereny nad Bystrzycą, Ślężą i Oławą. Jest jeszcze jeden dokument praski z roku 1086, w którym są wymieniane plemiona zamieszkujące Śląsk, w tym Ślężanie.
Na stokach Ślęży znaleziono leje będących pozostałością po prymitywnych kamieniołomach z V-XIII wieku. Wytwarzano tutaj żarna, a rocznie na stokach Ślęży wykonywano od 40-200 kamieni żarnowych, które szły również na zbyt, np. w wikińskim Szlezwiku odnaleziono takie żarna pochodzące ze Ślęży. To z tego okresu pochodzi również grodzisko w Będkowicach (V III-IX wiek) gdzie dziś jest skansen wsi Ślężańskiej.

* U podnóża Góry Ślęży około 700 m. na północny zachód od wsi Będkowice na skraju lasu zachował się wczesnośredniowieczny zespół osadniczy obejmujący gród, osady, cmentarzysko kurhanowe, kultowy krąg kamienny oraz staw. Gród zbudowano na krawędzi wysoczyzny na planie owalu. Jego wymiary wynoszą 85 x 75 m. Najstarszy gród pierwotnie otoczony był palisadą, po zniszczeniu pożarem w VIII/IX w. wał odbudowano w konstrukcji przekładkowej z pionowym drewnianym licem zewnętrznym, który także został spalony. Kolejnej odbudowy wału dokonano w konstrukcji skrzyniowej w IX/X w. Szerokość wału wynosiła 9-11 m, zachowana wysokość 2 m. Do grodu prowadziło wejście od strony wschodniej. Zabudowa grodu rozmieszczona była dookolnie, w pobliżu wału. W fazie starszej zabudowę grodu , tworzyły domostwa częściowo zagłębione w ziemię, z kamiennymi paleniskami oraz jamami gospodarskimi. W fazie młodszej zbudowano domy drewniane na ziemne o konstrukcji zrębowej, z  dachem dwuspadowym wspartym na sochę i ślemię lub półsoszki,  z paleniskami lub piecami kopułkowatymi w narożnikach. Przy ścianie szczytowej jednego budynku dobudowano pomieszczenie gospodarcze. Gród pierwotnie był dwuczłonowy rozdzielony fosą od zachodu. Funkcjonował w VIII/-X/XI w. Ludność zamieszkująca gród i osadę należała do prapolskiego plemienia Ślężan. Zmarłych chowano w kurhanach położonych w odległości 400-800 m na południowy zachód od grodu. Wieś Będkowice wzmiankowana jest w 1209 r. w dokumencie Henryka Brodatego Księcia Śląskiego. 

Okres wczesnośredniowieczny (od VII do XIV w.) jest najbardziej burzliwym okresem w dziejach Ślęży. Najstarsza udokumentowana wzmianka o Ślęży pochodzi z kroniki Thietmara, biskupa z Merseburga, żyjącego w latach 975-1018, pisze, że na tej pogańskiej górze odprawiane są tajemnicze praktyki pogańskie, zaś cały kraj przyjął od niej nazwę „pagus Silensis”. W XIII w. Ślęża określana już jest słowami: Zlencz, Slencz po staropolsku. Nazwa ta pochodzi prawdopodobnie słowa „ślągły” czyli wilgotny,
We wczesnym średniowieczu nastal zmierzch pogaństwa na Ślęży, powoli nastawać zaczęło chrześcijaństwo. Po założeniu w roku 1000 biskupstwa we Wrocławiu, zmniejszyło liczbę wyznawców pogańskich. Ślęża powoli przestawała być centrum obrzędów kultowych. Około 1038 r. na Śląsk najechał czeski władca Brzetysław, który miał w posiadaniu Ślężę do 1050 r., gdy Kazimierz Odnowiciel odzyskał Śląsk.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Wiadomo, że w XII w. na szczycie góry Ślęży wzniesiono gród kasztelański. Jednak pierwsza wzmianka o grodzie na Ślęży pochodzi z 1242 r Przypuszczalnie budulec do wzniesienia grodu mógł być pobierany z wałów kultowych. Również w dokumentach Henryka Brodatego z początku XIII w. jest wymieniana Górka jako siedziba administracji klasztornej i grodzisko w Będkowicach jako posiadłość książęca. To właśnie najprawdopodobniej wtedy zostały zakazane ostatecznie praktyki pogańskie, stosowane na Ślęży od 2000 lat.

W XIV w. na szczycie Ślęży powstał mały, niepozorny, kamienny zameczek. W czasie wojen husyckich Ślęża został zdobyta przez dowódcę husytów Jana Kolde. W pobliskiej Niemczy gród został zajęty przez husytę Piotra Polaka. Obaj dowódcy po licznych walkach zostali schwytani przez mieszczan świdnickich i wrocławskich. Odprowadzono ich honorowo do granicy czeskiej a zameczek na szczycie Ślęży zburzono. aby nie dawał więcej schronienia wrogom.. Po zakończeniu wojen z husytami minął najbardziej burzliwy okres w dziejach góry Ślęzy.
Ślęża w wiekach XVI-XVIII . Z 1547 r. pochodzi informacja. ze w okolicy Ślęży zamieszkuje duża ilość zwolenników reformacji.
W czasie pierwszej wojny śląskiej, pomiędzy Prusakami a Austriakami, walczącymi o Śląsk, zostało spalone miasto Sobótka.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Od 1813 do 1914 na szczycie odbywały się komersze niemieckich studentów wrocławskich dla upamiętnienia wymarszu z pobliskiego Rogowa Sobóckiego anty napoleońskiego Freikorpsu (korpusu ochotników) majora Adolfa Lützowa.
Pierwsza pewna wzmianka o klasztorze na górze Ślęży istnieje w bulli papieża Eugeniusza III ( l9.X.l Sr.). Klasztor zasiedlili Kanonicy Regularni sprowadzeni : Arrovaise we Flandrii w celu likwidacji obrzędów pogańskich. Ze względu na zły klimat opuścili górę. W 1702r.. opat Jan Sievert wzniósł na szczycie góry niewielką kaplicę ku czci NMP. Kaplica istniała do 1834 r., kiedy to została zniszczona. W latach 185 l-52 wybudowano kamienny kościółek, który stoi tam do dzisiaj.

W XIX w. Podczas rozkwitu mody na turystykę, Ślęza staje się obiektem wypraw turystycznych i zaczyna budzić coraz większe zainteresowanie.

W 1837 r. powstało na szczycie schronisko Mooshaus. 

W latach 1851–1852 wybudowano nowy obiekt w stylu szwajcarskim. Na początku XX w. okazało się ono niewystarczające i w latach 1907–1908 powstał istniejący do dziś (później jako hotel Olimp, obecnie Dom Turysty PTTK im. Romana Zmorskiego) obiekt według projektu wrocławskiego architekta Karla Klimma. Budowę sfinansował wrocławski browarnik Georg Haase.

Po II wojnie światowej budynek nowego schroniska przejęło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z Wrocławia, natomiast stare stopniowo niszczało i rozebrano je w latach 50. XX wieku. W latach 60. przebudowano nowe schronisko, likwidując m.in. taras przy wejściu.
W 1967 budynek został nazwany imieniem Romana Zmorskiego, który przebywał na Ślęży w 1848 i wpisał się do księgi pamiątkowej.
Przed kilkoma laty oficjalnie zmieniono jego kategorię na Dom Turysty – w wyniku tego zabiegu budynek funkcjonuje na innych zasadach niż schroniska PTTK (m.in. nie obowiązuje w nim regulamin PTTK). Obecnie obiekt boryka się z brakiem bieżącej wody i w związku z tym nie udziela noclegów i prowadzi tylko działalność gastronomiczną.

II wojna światowa Od pułkownika Ryszarda Majewskiego, profesora historii, autora książki Wrocław Godzina 0 pochodzi jedyna i nigdzie nie potwierdzona informacja, że Niemcy bronili się na Ślęży aż do… 11 maja 1945 roku. Trzeba sobie zadać pytanie: dlaczego?

W 1945 r. Ślęża wraz z całym Dolnym Śląskiem wchodzi w skład Polski. Od l949 r. Polacy przeprowadzali na niej badania archeologiczne.
Od 1954 roku Ślęża jest objęta ochroną jako Rezerwat krajobrazowo-geologiczny i historyczny Góra Ślęża (powierzchnia 141,4 ha).

W 2010 roku w holu głównym Domu Turysty PTTK stanęła drewniana replika Światowida, którego oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. 

Jednak w 2013 po staraniach proboszcza z Sulistrowic figura musiała zniknąć, a od kilku lat trwa sukcesywne zawłaszczanie terenu Ślężańskiego Parku Krajobrazowego przez instytucję kościoła katolickiego. W ramach sprzeciwu związki rodzimowiercze oraz środowiska związane z portalem racjonalista napisały w tej sprawie list do Papieża Franciszka, jednak ich głos nie przebił się do mainstreamowych mediów. Ze strony kościoła rozpropagowana została natomiast akcja „Ocalmy kościół na Ślęży”, po tym jak miejscowy proboszcz zdewastował kościół, poszukując w posadach skarbów, co doprowadziło do rozchodzenia się ścian budynku. Akcja ,,Ocalmy kościół…” ma na celu nie tylko renowację wnętrza kościoła, ale też rewitalizację szczytu Ślęży, a także jej okolic, co czynione jest często samowolnie i determinacją przy jednoczesnych protestach środowisk rodzimowierców.

W tym okresie miała miejsce również próba podpalenia figurki kościelnej przez nieznanego sprawcę w kościele w Sulistrowiczkach. Brak jest rzeczowych dowodów na ten temat, i przypuszczalnie był to wybryk chuligański nie mający szerszego związku z opisywaną sprawą.

A to inny przykład chuligaństwa.

Na szczęście na Ślęzy jest jeszcze wiele pamiątek starej wiary. Czasem są to stare znaki a czasem nowe, zrobione przez ludzi,którzy kultywują pamięć o innych wyznaniach.

RTCN Ślęża – Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Ślęża.
Wieża RTV o wysokości 136 metrów, zbudowana w 1972 roku.
Zasięg tej stacji nadawczej, poprzez wybitne warunki propagacyjne góry Ślęży i zastosowanie wielkich mocy, jest wyjątkowo obszerny i obejmuje prawie całe województwo dolnośląskie (bez części zachodniej i krańców południowych), a także znaczne obszary województw: opolskiego i wielkopolskiego, a nawet fragmenty lubuskiego, łódzkiego czy śląskiego. Jeden z najlepszych, pod względem powierzchni pokrycia sygnałem, obiekt nadawczy w Polsce.

Ślężański Park Krajobrazowy został utworzony w 1988 r., a poszerzony w 1994 r. do powierzchni 8 190 ha, otulina obejmuje 7 450 ha (całkowity obszar obejmuje 15640 ha) – w celu zachowania środowiska przyrodniczo – krajobrazowego Masywu Ślęży, jego wartości kulturowych i historycznych.
Ślężański Park Krajobrazowy, położony jest na Przedgórzu Sudeckim. Wraz z otuliną, która stanowi strefę ochronną, swoim zasięgiem obejmuje on Masyw Ślęży (z górami: Ślężą i Radunią oraz Wzgórzami Oleszeńskimi), Wzgórza Kiełczyńskie i Jańska Góra.
Na terenie tego Parku znajdują się trzy rezerwaty: „Góra Ślęża” (górski), „Góra Radunia” (arche­ologiczne – turystyczny) i „Łąka Sulistrowicka” (typowo florystyczny). 

Masyw Ślęży wyróżnia się swoim rów­ninnym położeniem w części Pogórza Sudeckiego na północ od Gór Sowich, a na południe od Wrocławia. Najwyż­szym szczytem masywu jest góra Ślęża (718 m n.p.m.), która stanowi centrum religijnych dziejów regionu już z czasów pogańskich. Masyw Ślęży, monumental­nie wznoszący się 500 metrów ponad otaczające go równiny, jest ewenemen­tem zarówno dzięki swojemu położeniu, pochodzeniu, walorom krajobrazowym, jak i charakterowi przyrody żywej i nie­ożywionej. Ze względu na znaczące zróżnicowanie skał i minerałów, teren ten należy do rzadkiego w Polsce przykładu gór o charakterze wyspy wśród równin.

Lasy Ślężańskie są stosunkowo młode, ich skład gatunkowy bardzo zróżnicowany, a stan zdrowotny (poza świerkami w wyższych partiach góry) dobry. Najbujniejsze i najbardziej zaciszne przestrzenie leśne znajdują się we wschodniej i zachodniej części Ślęży oraz na południowych stokach Raduni. W leśnym kompleksie masywu buszują sarny, dziki, lisy czy borsuki – dużych ssaków nie ma tu wiele, ze względu na intensywny ruch turystyczny. Świat ptaków reprezentuje 100 gatunków, w tym puchacz, kruk, krzyżodziób czy muchołówka, która na Wieżycy ma najwyższe miejsce lęgowe na Śląsku. Nietoperzy stwierdzono 7 gatunków.

Prawdziwe szaleństwo dotyczy jednak stworzeń nieco mniejszych. Pająków na przykład żyje tu… 370 gatunków, czyli połowa wszystkich występujących w Polsce. Uważa się to – notabene – za dowód cudownego wibrowania góry, pająki mają bowiem szczególnie lgnąć do tzw. miejsc mocy. W Masywie Ślęży żyje dwu centymetrowy, seledynowy pająk Cheiracanthium elegans. Ma tu swoje jedyne stanowisko w Polsce. Zwierzak to piękny, ale niestety jadowity – jego ukąszenie może spowodować chwilowy, miejscowy paraliż.

Równie dumnie reprezentowany jest świat motyli – fruwa ich tu ponad 70 gatunków, czyli 45 procent wszystkich w kraju. Ślimaków jest 61 gatunków, czyli 1/3 krajowego bogactwa. Bardzo bogaty jest także świat żyjących w ściółce skoczogonków – 100 gatunków (1/3 wszystkich w Polsce).
Obficie reprezentowane są skarby królestwa flory – od unikalnych krasnorostów w strumieniach nad Chwałkowem i skalnych mszaków, przez endemiczne paprocie Raduni, wspaniałe kwiecie Łąki Sulistrowickiej po zachowane okazy starych dębów czy buków.

ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).

SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielo­ny). TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eks­ploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajo­brazowym
ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).

SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielo­ny).

TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eks­ploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajo­brazowym

Jeszcze kilka zdjęć z urokliwych miejsc jakimi są ślężańskie źródełka.

Na koniec źródło życia. Dziś nazywane inaczej.

To kolejny przykład ekspansji kościoła w Masywie Ślęży.

Przewodnik Sudecki - Pawel Czuchnowski Kontakt

 E-mail: wycieczkiwsudety@gmail.com

tel: 799716830

Zapraszam do wspólnej przygody.

O mnie:

- Przewodnik  Górski Sudecki,

- Przewodnik Parku Narodowego Gór Stołowych,

- Przewodnik Karkonoskiego Parku Narodowego,

- Instruktor harcerski, 

- Fotograf i pasjonat przyrody,

- Edukator przyrodniczy.

 

Zapraszam na:

- wycieczki górskie: szkolne, rodzinne, z przyjaciółmi i indywidualne,

- wyprawy tematyczne w ciekawe miejsca Dolnego Śląska. 

- zajęcia , spacery i wycieczki przyrodnicze.

- wycieczki rodzinne i wspólne leśne bytowanie z dziećmi.

 - wyprawy indywidualne połączone ze szkoleniem dla tych ,którzy chcą  zasmakować przygody lecz mają obawy przed nieznanym.

 - podstawy survivalu dla grup i dla wszystkich tych, którzy chcą zmierzyć się z  przyrodą.

 - abc sztuki przetrwania dla dzieci. 

- obozy wędrowne dla młodzieży 

Termin,sposób realizacji celu i formę wyprawy ustalamy indywidualnie do możliwości i potrzeb uczestników.
Oferuje program autorski przeszkolenia i zapoznania człowieka nieobeznanego z warunkami górskimi
do samodzielnego poruszania się i przeżycia w górach oraz ukazanie piękna i specyfiki turystyki górskiej.

Zastanawiając się, czy góry będziemy zwiedzać samodzielnie, czy w towarzystwie przewodnika

weźcie Państwo pod uwagę, że:
- z przewodnikiem w górach jest bezpieczniej,
- z przewodnikiem w górach jest weselej,
- z przewodnikiem w górach zobaczycie to, co sami najprawdopodobniej przeoczycie,
- z przewodnikiem w górach łatwiej jest zrozumieć przyrodę, historię i ludzi,
- z przewodnikiem szybciej pokochacie góry.

Szklarska Poręba – zwiedzamy rowerem

Szklarska Poręba – zwiedzamy rowerem

Szklarska Poręba to nie tylko szlaki turystyczne i narciarstwo biegowe ale także bogactwo tras rowerowych. Obejmują swoim zasięgiem bliższe i dalsze okolice miasta, jaki i okoliczne wzniesienia a kończąc na rozległych przestrzeniach gór izerskich. Tu przedstawiam wyznaczone i oznakowane podstawowe trasy rowerowe w okolicach Szklarskiej Poręby.
DUŻA PĘTLA SZKLARSKA
Długość trasy: 25 km, trasa oznaczona nr 3, tak jak wterenie. Różnica wyniesień: ok 320 m
Ciekawe na trasie: Zakręt Śmierci, Zbójeckie Skały, wodospad Szklarki, Wodospad Kamieńczyka,malownicze okolice Białej Doliny, dzielnicy Szklarskiej Poręby, Wodospad Kamieńczyka. Start: Skwer Radiowej „Trójki
Trasa dla ambitnych, prowadząca często pieszym szlakiem czarnym lub ścieżkami leśnymi wymaga­jącymi dobrych umiejętności technicznych. Trzeba się liczyć z podwyższonym poziomem adrenaliny, ale też z niezapomnianymi widokami.
Przebiega przez Zakręt Śmierci – bardzo ostry zakręt (prawie 180 stopni) znajdujący się na drodze ze Szklarskiej Poręby do Świeradowa-Zdroju. Usytuowany jest na wysokości 775 m n.p.m., dzięki czemu rozpościera się z niego piękny widok na panoramę Karkonoszy oraz na całą Kotlinę Jeleniogórską. Dalej dojedziemy do Zbójeckich Skal. Ta grupa skalna usytuowana jest na północno-wschodnim krańcu Wysokiego Grzbietu Izerskiego niedaleko stacji kolejowej Szklarska Poręba Dolna. W sąsiedztwie Zbójeckich Skał znajdują się liczne sztolnie pouranowe.
Następną atrakcją jest przepiękny wodospad Szklarki – drugi co do wielkości wodospad w polskich Karkonoszach. Znajduje się na wysokości 520 m n.p.m. i ma 13,3 m wysokości. Jest on częścią enklawy Karkonoskiego Parku Narodowego.
Jadąc dalej trasą nr 3, trafimy do Wodospadu Kamieńczyka. Jest to największy wodospad znajdujący się w polskich Karkonoszach. Ma 27 m wysokości, a jego próg usytuowanyjest na wysokości 843 m n.p.m. Wodospad spada do pięknego wąwozu o wysokości dochodzącej do 30 m. Za środkową kaskadą znajduje się sztucznie wykuta grota, z której dawniej wydobywano ametysty i pegmatyty. W 2007 roku kręcono tutaj zdjęcia do filmu „Opowieści z Narnii – Książę Kaspian.
TRASA TURYSTYCZNA
Start: Informacja Turystyczna przy ulicy Jedności Narodowej
Długość trasy: 12 km, trasa oznaczona nr 12, tak jak w terenie.
Różnica wzniesień: ok. 140 m
Ciekawe na trasie: Dom Wlastimila Hofmana, Muzeum Karkonoskie, Złoty Widok
Trasa w całości przebiega drogami i ścieżkami Szkląc skiej Poręby. Łączy najważniejsze miejsca związane z kulturą i sztuką w mieście.
Przebiega obok Domu Wlastimila Hofmana, który żył i tworzył w Szklarskiej Porębie w latach 1947-1970.
Warto odwiedzić w czasie wycieczki również Muzeum Karkonoskie. Wcześniej mieszkali tu znani pisarze, bracia Carl i Gerhart Hauptmannowie. Oprócz wystaw biograficznych związanych z braćmi Hauptmannami i galerii malarstwa Wlastimila Hofmana, muzeum gromadzi eksponaty związane z historią Szklarskiej Poręby, malarstwo Karkonoszy, eksponaty związane z legendami o Duchu Gór oraz poplenerowe wystawy.
Nie brak na trasie również wspaniałych punktów widokowych. Jednym z najokazalszych jest Złoty Widok.
Jest to pokaźny próg granitowy opadający 20 metrowym urwiskiem do doliny Kamiennej. Rozpościera się z niego wspaniały widok na Karkonosze (przy dobrej pogodzie można z niego dostrzec Śnieżkę).
Nieopodal znajduje się również Chybotek, który stanowi nie lada atrakcję. Jest to okazała grupa skalna, której górna część chybocze się pod wpływem ciężaru znajdujących się na niej ludzi.

TRASA KOGENERACJI
Długość trasy: 58 km, na mapie trasa oznaczona nr 2, tak jak w terenie. Różnica wzniesień: około 610 m
Ciekawe na trasie: Krzywe Baszty, Krucze Skały,wodospad Mumlavy Start: Informacja Turystyczna ul. Jednosci Narodowej.
Trasa długa, ale łatwa technicznie. Ze względu na znaczne przewyższenia trzeba być wprawnym rowerzystą, aby pokonać ją wjeden dzień.
Biegnie głównie szutrowymi bądź asfaltowymi drogami polskich i czeskich Gór Izerskich, i czeskich Karkonoszy.
Wyjątkowo malownicza, jedna z najpiękniejszych w okolicach Szklarskiej Poręby. Po stronie polskiej z dróg usytuowanych na zboczach Gór Izerskich przez większą część czasu można podziwiać rozległy widok na panoramę Karkonoszy.
Na początku wycieczki można zatrzymać się przy Krzywych Basztach, wysokiej na 18 m granitowej grupie skalnej, często wykorzystywanej do wspinaczki skałkowej.
Na przeciwko, po drugiej stronie drogi, widnieją Krucze Skały – zjawiskowo usytuowane na prawym brzegu rzeki Kamiennej. Jest to doskonały punkt widokowy i jednocześnie baza szkoły górskiej Quasar, oferującej mrożące krew w żyłach atrakcje.
Zanim przekroczymy granicę polsko-czeską, miniemy p o.prawej stronie Polanę Jakuszycką – mekkę biegaczy narciarskich.
Po stronie czeskiej trasa nie jest oznakowana przez Stowarzyszenie Cyklistów, lecz biegnie czeskimi szlakami 2 i 2A. Na całej długości jest dobra nawierzchnia asfaltowa bądź szutrowa.
Uwaga! Przestrzegamy przed zbaczaniem ze szlaku rowerowego, sygnalizują o tym znaki zakazu. Za złamanie przepisu i poruszanie się rowerem w obszarach chronionych grożą wysokie kary.
W tej części czeskich Karkonoszy warto zobaczyć wodospady Mumlavy. Atrakcjąjest również znajdująca się już po polskiej stronie kopalnia Stanisław – najwyżej poiożona kopalnia kwarcu w Polsce -1080 m n.p.m.
DUŻA IZERSKA PĘTLA
Długość trasy. 41 km, na mapie trasa oznaczona nr 13, jak w terenie. Różnica wzniesień: około 230 m
Ciekawe na trasie: Polana Jakuszycką, osada Orle, most na Izerze. Start:Polana Jakuszycka
Średnio trudna trasa, w90 proc. prowadzącapo drogach szutrowych. Jest bardzo urozmaicona, z pięknymi widokami na poszczególne pasma Gór Izerskich strony polskiej i czeskiej oraz Karkonoszy. Jedna zbardziej atrakcyjnych w systemie szlaków rowerowych Szklarskiej Poręby.
Na Polanę Jakuszycką – zimowy ośrodek narciarstwa biegowego, ale również dogodny punkt wypadowy dla turystów pieszych i rowerowych – możemy dojechać samochodem i zostawić na sąsiadującym z nią dużym parkingu.
Z Polany Jakuszyckiej jedziemy w kierunku Harrachova do turystycznego przejścia Mytiny. Po drodze miniemy nieczynną stację Zieleniec.
Przed przekroczeniem granicy możemy jeszcze wybrać alternatywną drogę oznakowaną jako 13A i biegnącą po polskiej stronie do stacji turystycznej Orle.
Wybierając trasę przez Czechy, dwukrotnie przekroczymy Izerę – urokliwą, kamienistą rzekę, której wody bardzo często przybierają ciemny, brunatny kolor pochodzący od borowinowych torfowisk. Powrót na polską stronę zapewnia nam wybudowany w 2005 roku most na Izerze. Stoi przy nim drewniana figura patronującego mu św. Jana Nepomucena.
Dalej trasa biegnie w kierunku Hali Izerskiej i do Chatki Górzystów. Potem robimy widokowąpętlę dookoła Sielnej Kopy i Krowiej Kopy. Od tego momentu właściwie wracamy już w kierunku Polany Jakuszyckiej bardzo malowniczym odcinkiem trasy przez przepiękny Jagnięcy Jar i Rozdroże pod Cichą Równią. Stamtąd ruszymy Górnym Duktem Końskiej Jamy do Ośrodka Biegu Piastów na Polanie Jakuszyckiej.

TRASA DWÓCH RZEK
Długość trasy: 31 km, trasa oznaczona nr 7, tak jak w terenie. Różnica wzniesień: ok. 330 m
Ciekawe na trasie: Zakręt Śmierci, Rozdroże Izerskie.Z trasy widać malownicze okolice Piechowic. Start: DW „Górnicza Strzecha, ul. Wysoka
Trasa długai bardzo zróżnicowana technicznie z licznymi podjazdamio zmiennym podłożu. Znakomicie nadaj ąca się na wycieczkę całodniową i raczej przeznaczona dla bardziej zaawansowanych rowerzystów. Zwłaszcza odcinek między Szklarską Porębą a Gó-rzyńcem, któryjest stromy i trudny technicznie, i szczególnie przy zjeździe wymaga odrowerzystów zwiększonej ostrożności ipanowania nad sprzętem. Na odcinku około 10 łon trasa biegnie drogą asfaltową o niewielkim natężeniu ruchu samochodowego.
Z drugiej strony przebiega wygodną drogąopodłożu szutrowym. Drogajest zamknięta dla ruchu samochodowego i prowadzi przez teren leśny, gdziejesie-nią występują różne gatunki grzybówjadalnych. Trasa biegnie doliną Małej Kamiennej, skądjuż niedaleko do malowniczych okolic Antoniowa i Kopanca.
Na trasie warto zatrzymać się ze względu na piękny widok na Zakręcie Śmierci na drodze ze Szklarskiej Poręby do Świeradowa-Zdroju. Rozpościera się z niego piękny widokna panoramę Karkonoszy oraz na całą Kotlinę Jeleniogórską. W czasie słonecznej pogody można zrobić bardzo ciekawe zdjęcia. Warto również zatrzymać się na Rozdrożu Izerskim, które leży na wysokości 767 m n.p.m. na przełęczy pomiędzy Grzbietem Kamienickim a grzbietem Wysokim Gór Izerskich. Rozpościera się z niego piękny widok na kopalnie kwarcu Stanisław oraz na część Grzbietu Kamienickiego.
IZERSKA PĘTLA
Długość trasy: 48 km, trasa oznaczona nr 10, tak jak w terenie. Różnica wzniesień: o k. 450 m.
Ciekawe na trasie: Osada Orle, Izerska Zakręt Śmierci. Fragment trasy wiedzie doliną rzeki Izery
Trasa długa, na całodniową wyprawę. Jest bardzo ciekawa iłatwa technicznie. Łączy dwie górskie miejscowości – Szklarską Porębę i Świeradów-Zdrój. Ze względu na długość średnio trudna, z 17-ldlometro-wym odcinkiem drogi asfaltowej. Po drodze mijamy m.in. Przełęcz Szklarską, czeka nas podjazd, tzw. Samolot. Warto zatrzymać się przy Stacji Turystycznej Orle – dawnej osadzie na wysokości 825 m n.p.m., gdzie do końca XIX wieku funkcjonowała huta szklą. Znajduje się tu osada turystyczna. Bardzo ciekawym miejscem jest Izerska Hala, położona na wysokości 870 m n.p.m. w dolinie rzeki Izery. Swoim krajobrazem i warunkami klimatycznymi przypomina pustkowia Norwegii. Jest to jeden z najcenniejszych i najbardziej dzikich obszarów Sudetów pod względem przyrodniczym. Prawdziwym skarbem Izerskiej Hali są znajdujące się tam torfowiska porośnięte takimi rzadkimi roślinami,jak: sosnabłot-na, brzoza karłowata i kosodrzewina. W średniowieczu obszar ten był penetrowany przez Walończy-ków wydobywających w dolinie Izery ztoto i rubiny. Warto też zatrzymać się przy Zakręcie Śmierci, opisywanym już przy poprzednich trasach.

MAŁA SZKLARSKA PĘTLA
Długosć trasy:13 km, na mapie trasa oznaczona nr 1, tak jak w terenie. Roznica wzniesień: około 250m.
Ciekawe na trasie: Dom Karla i Gerharda Hauptmannów, Włastimilówka, Chybotek,, Złoty Widok.
Trasa o zróżnicowanym stopniu trudności zatacza pętlę dookoła Szklarskiej Poręby, dając możliwość wstępnego poznania okolicy.
Po drodze odwiedzimy dwa najciekawsze muzea Szklarskiej Poręby. Pierwsze to Dom Carla i Gerharta Hauptmannów, niegdyś miejsce pracy twórczej dwóch wybitnych pisarzy, dziś Muzeum Karkonoskie i centrum inspirujące ruch artystyczny w Szklarskiej Porębie. W muzeum znaj duje się kilka stałych wystaw, m.in. „W królestwie Ducha Gór, a także ekspozycje poświęcone obu pisarzom oraz prace miejscowych artystów.
Drugie muzeum to Wlastimilówka, dom malarza Wlastimila Hofmana, który od śmierci artysty funkcjonuj e w praktycznie nienaruszonym stanie. Wnętrza malutkiego z pozoru domku kryją m.in. pracownię mistrza, gdzie nadal stoją jego sztalugi, a obok na stoliku leżą pędzle i tuby z farbami. Klimat miejsca, jak zapewnia obecny gospodarz pan Waciaw Jędrzej czak, jest wciąż przepełniony duchem artysty, czego nie doświadczymy w żadnym muzeum. Prace Wlastimila Hofmana można również zobaczyć w kościele Bożego Ciała znajdującym się zaraz na początku trasy.

U PODNÓRZA WYSOKIEGO GRZBIETU
Długość trasy: 35 km, trasa oznaczona nr 8, tak jak w terenie. Różnica wysokości: o k. 370 m
Ciekawe na trasie: Osada Orle, Polana Jakuszycka, Rozdroże pod Cichą Równią.
Start: Informacja Turystyczna przy ul. Jedności Narodowej
Trasa długa o średnim stopniu trudności. Znajduje się na niej kilka stromych podjazdów, m.in. „Samolot, okolice Jagnięcego Jaru i wjazd nakopamię Stanisław. Biegnie malowniczymi dolinamirz. Kamiennej i Izery.
Warto na dłużej zatrzymać się na Orlu – dawnej osadzie położonej na wysokości 825 m n.p.m. Do końca XIX wieku funkcjonowała tu huta szklą, której właścicielami byli Schaffgotschowie. Znajduje się tu osada turystyczna, gdzie wokresie letnim można dojechać samochodem po wcześniejszym uzyskaniu płatnego pozwolenia od Nadleśnictwa Szklarska Poręba.
Kolejną atrakcją na trasiejest Polana Jakuszycka – najbardziej znany ośrodek narciarstwa biegowego w Polsce. Położona jest przy drodze międzynarodowej w Jakuszycach niedaleko polsko-czeskie-go przejścia granicznego na wysokości 880mn.p.m.
Co roku rozgrywane są tu międzynarodowe zawody narciarskie „Bieg Piastów. Trasy biegowe w Ośrodku Narciarstwa Biegowego Stowarzyszenia Bieg Piastów posiadają homologację Międzynarodowej Federacji Narciarskiej FIS.
Kolejny odpoczynek można zaplanować na Rozdroże pod Cichą Równią, który leży na wysokości 943 m n.p.m. Rozpościera się z niego piękny widok na Szrenicę i Śnieżne Kotły. Wspaniałe miejsce na odpoczynek podczas długich wypraw w Góry Izerskie. Znajduje się tam schron turystyczny, w którym można schronić się przed deszczem.
PĘTLA KAMIENNEJ
Długość trasy: 13,5 km, trasa oznaczona nr 11, tak jak w terenie. Różnica wysokości: ok. 280 rn
Ciekawe na trasie: Wysoki Kamień, Krucze Skały, Krzywe Baszty.
Trasa krótka, o średnim stopniu trudności. Idealna na rozgrzewkę przed poznawaniem dłuższych i trudniejszych tras. W dużej części biegnie drogami asfaltowymi o małym natężeniu ruchu samochodowego. Przebiega u podnóża szczytu Wysoki Kamień (1058 m n.p.m). Położony na Wysokim Grzbiecie Gór Izerskich góruje on od zachodu nad Szklarską Porębą. Rozpościera się z niego przepiękna panorama na okoliczne pasma górskie, m.in. Karkonosze, Rudawy Janowickie oraz Góry i Pogórze Izerskie. Przy dobrej pogodzie widoczność przekracza 100 km.
Szlak prowadzi również koło nieczynnej już Huty Szkła „Julia słynącej niegdyś na całą Europę 2 wyrobów szkła. Dalej napotykamy po prawej stronie rzeki Kamiennej okazałą grupę skalną Krucze Skały o wysokości 718 m n.p.m. Jest to doskonały punkt widokowy. Funkcjonuje tu również ośrodek sportów ekstremalnych – SzkołaGórska „Quasar. Tu pod okiem instruktora można uprawiać wspinaczkę skałkową, zjechać tyrolką, skoczyć na tzw. wahadle czy przejść nad przepaścią po moście linowym.
Po przeciwnej stronie rzeki znajduje się granitowa, silnie pochylona grupa skalna o wysokości 18 m. Wpoludniowej ścianie znajduje się niewielka jaskinia powstała w wyniku eksploatacji złóż peg-matytów. Krzywe Baszty są z powodzeniem wykorzystywane przez amatorów wspinaczki skałkowej.

ŁĄCZNIK TRZECH DZIELNIC
Długość trasy: 9 km, na mapie trasa oznaczona nr 4, tak jak w terenie, Różnica wzniesień: około 140 m
Ciekawe na trasie: kościół Bożego Ciała, kościół Niepokalanego Serca NMP, kościół Matki Różańcowej
Start: Informacja Turystyczna, ul. Jedności Narodowej
Krótka 9-kni trasa i jedna z łatwiejszych w Szklarskiej Porębie. Prowadzi głównie drogami asfaltowymi o małym natężeniu ruchu samochodowego i łączy Szklarską Porębę Górną, Średnią i Dolną. Trasa doskonała na rozgrzewkę, a jednocześnie pozwalająca poznać magiczne zakątki Szklarskiej Poręby. Z wielu punktów rozciąga się malowniczy widok na panoramę Karkonoszy.
Dla zainteresowanych architekturą sakralną – na trasie trzy kościoły. Pierwszy w Szklarskiej Średniej – kościół Bożego Ciała, budowla z lat 1884-1886, neoromańska, ufundowana przez Schffgotschów. We-wnątrz obrazy i sztandary namalowane przez Wlastimila Hofmana, a wśród nich obraz umieszczony w ołtarzu głównym – „Chrystus z Eucharystią na tle Szrenicy. W Szklarskiej Dolnej kościół pw. Niepokalanego Serca NMP, świątynia z lat 1755-1786 wzniesiona dla ewangelików. Budowla barokowa z dobrze zachowanym kryształowym żyrandolem. Od 1945 r. służy katolikom. Nieopodal drugi kościół Matki Bożej Różańcowej – pierwsza i najstarsza świątynia katolicka w Szklarskiej Porębie. Ciekawostką architektoniczną na trasie jest również budynek ponadstuletniego dawnego sanatorium chorób płucnych Moltkefels – „Kamień Mołtke-go. dziś Szpitala Chorób Pluć i Nowotworów. Doskonale widoczny z daleka budynek ma łącznie z fasadą ok. 110 m długości i swego czasu był największym obiektem w Szklarskiej Porębie.

ZDROWA TRASA
Długość trasy: 19 km, na mapie trasa oznaczona nr 5, tak jak w terenie Różnica wzniesień: około 230 m
Ciekawe na trasie: Wodospad Kamieńczyka
Start: Informacja Turystyczna, ul. Jedności Narodowej
Trasa dosyć łatwa, bardzo ładna widokowo -prowadzi wygodnymi do jazdy szutrowymi drogami leśnymi u podnóża Karkonoszy (Droga pod Reglami). Jej przebieg pokrywa się w większości z trasami maratonów MTB organizowanych w Szklarskiej Porębie, stąd też często jest wykorzystywana do treningów.
Po drodze czeka kilka długich, ale wygodnych podjazdów z podobnymi zjazdami. Taki układ umożliwia osiągnięcie znacznej prędkości na zjazdach, co żądnym wrażeń rowerzystom skutecznie podnosi poziom adrenaliny.
Ze względu na to, że większa część szlaku przebiega w terenie zalesionym, z powodzeniem można go polecić na najbardziej upalne dni lata. Dodatkowo wzdłuż trasy płyną górskie zimne strumienie, w których przyjemnie jest dla ochłody zanurzyć stopy lub dłonie.
Zdrowa Trasa Vitaralu często wybierana jest na rodzinne wycieczki rowerowe, zwłaszcza na odcinku Drogi pod Reglami. Tam spokojnie dają sobie radę nawet początkujący rowerzyści. Odcinek jest łatwy, o niewielkich przewyższeniach i biegnie szeroką leśną drogą bez ruchu samochodowego. Na trasie często można spotkać trenujących biegaczy.
Jadąc przez Rozdroże pod Kamieńczykiem, można dostać się do Wodospadu Kamieńczyka, najwyższego w Karkonoszach. Podejście jest bardzo strome i kamieniste, podjazd rowerem jest praktycznie niemożliwy. Warto jednak zsiąść z roweru i podejść do wodospadu -jednej z najciekawszych przyrodniczych atrakcji Szklarskiej Poręby.

 źródło: rowerownik, Gazeta.pl