Masyw Ślęży
Kształt Ślęży może
Was zmylić, potocznie uważa się,że jest to jeden z tak zwanych
dolnośląskich wulkanów. Wynika to z faktu, że w odległości
kilkudziesięciu kilometrów od Ślęży wznoszą się stożki wygasłych
wulkanów. To miedzy innymi Ostrzyca Proboszczowicka oraz Wilcza Góra.Na
tym tle Ślęża wygląda jak jeden z nich i to największy. Jednak jest
inaczej.
Ślęża nigdy nie była wulkanem, a jej powstanie było wynikiem innych procesów geologicznych.
Skały(gabra) ze Ślęży liczą sobie blisko 400 mln lat, powstały w paleozoiku. Sudety oraz większość Dolnego Śląska stanowiły wówczas fragment zespołu mikrokontynentów amerykańskich, przesuwających się w kierunku Europy po oceanie zwanym Reickim. Dno Reiku zbudowane było ze skorupy oceanicznej, którą tworzyły między innymi gabra, a zatem skały znane ze Ślęży. Możemy więc przypuszczać, że ofiolity ( powstałe pod powierzchnią oceanów skał magmowych ) ze Ślęży są pozostałością oceanu reickiego. Oddzielał on dzisiejszą Europę od Ameryki Północnej)
Kopuła Ślęży, kojarząca się z wulkanem,jest pozostałością skał głębinowych (głównie gabra), wyniesionych w trakcie niedawnych ruchów tektonicznych. Skały te są stosunkowo odporne, dzięki czemu powoli ulegają erozji.
Na dzisiejszy kształt Ślęży duży wpływ miały także zlodowacenia plejstoceńskie. Masyw Ślęży jest na tyle wysoki, że nie został przykryty lądolodem. Wystawał on ponad powierzchnię lodu, który w tym miejscu miał kilkaset metrów grubości. Dlatego dzisiaj skały w górnych partiach Ślęży są bardziej zwietrzałe niż skały z niższych części masywu. Ostateczne rysy nadał więc Ślęży lądolód z okresu plejstocenu.
Skały(gabra) ze Ślęży liczą sobie blisko 400 mln lat, powstały w paleozoiku. Sudety oraz większość Dolnego Śląska stanowiły wówczas fragment zespołu mikrokontynentów amerykańskich, przesuwających się w kierunku Europy po oceanie zwanym Reickim. Dno Reiku zbudowane było ze skorupy oceanicznej, którą tworzyły między innymi gabra, a zatem skały znane ze Ślęży. Możemy więc przypuszczać, że ofiolity ( powstałe pod powierzchnią oceanów skał magmowych ) ze Ślęży są pozostałością oceanu reickiego. Oddzielał on dzisiejszą Europę od Ameryki Północnej)
Kopuła Ślęży, kojarząca się z wulkanem,jest pozostałością skał głębinowych (głównie gabra), wyniesionych w trakcie niedawnych ruchów tektonicznych. Skały te są stosunkowo odporne, dzięki czemu powoli ulegają erozji.
Na dzisiejszy kształt Ślęży duży wpływ miały także zlodowacenia plejstoceńskie. Masyw Ślęży jest na tyle wysoki, że nie został przykryty lądolodem. Wystawał on ponad powierzchnię lodu, który w tym miejscu miał kilkaset metrów grubości. Dlatego dzisiaj skały w górnych partiach Ślęży są bardziej zwietrzałe niż skały z niższych części masywu. Ostateczne rysy nadał więc Ślęży lądolód z okresu plejstocenu.
Wiadomo, że w Jordanowie wydobywano wówczas nefryt, z którego wyrabiano siekierki i toporki, zaś na pobliskiej Raduni eksploatowano serpentyn w tym samym celu. Na szczycie Raduni udało się odnaleźć toporek kamienny z tamtych czasów.
W epoce brązu i początku epoki żelaza (1700-400 ] p.n.e.) Ślęża uchodziła już za świętą górę i odprawiano na niej obrzędy , istniał już kult bóstw: Słońca i księżyca. To właśnie z tego okresu pochodzą relikty starożytnych wałów kultowych, które ogradzały święte miejsca kultu.
Był to tzw. Kult Solarny. Fragmenty świętego kręgu widoczne są w postaci niewyraźnych nasypów z kamieni: na szczycie Ślęży, na szczycie Wieżycy gdzie oddawano cześć bóstwu -Słońca.
Okres Lateński (400 r. p.n.e.) z tego okresu pochodzą tajemnicze rzeźby kultowe. Są one najprawdopodobniej dziełem Celtów, którzy przybyli w IV w p.n.e. z Galii, Tu zatrzymali się i uczynili Ślężę swoją świętą górą. To oni prawdopodobnie wyrzeźbili z granitu owe kultowe rzeźby. Najbardziej znanymi są niedźwiedzice, jedna znajduje się na szczycie Ślęży, a druga przy żółtym szlaku wiodącym ze Ślęży do Sobótki. Celtowie uważali niedźwiedzicę za Boginię Matkę, stąd domysł badaczy, iż obie Niedźwiedzice na Ślęży są jej wyobrażeniem.
Następną rzeźbą jest Panna z Ryba. Ma utracone głowę i nogi. Została ona znaleziona pod szczytem Ślęży w 1733 r . Rzeźba ta jest wymieniana już w 1209 roku, jako kamień Piotra. na legenda z tych czasów mówi. że jest to postać św. Piotra z Ryba. z odtrąconą głową.
Kolejna rzeźba to Mnich, ustawiony przy drodze z Sobótki do Przełęczy pod Wieżyca. Wyglądem przypomina on wielki kręgiel. Został odnaleziony w polu pomiędzy wsiami Garncarska i Wielkim Maniowem.
Z okresu Rzymskiego (0-400 r. n.e.) w Masywie Ślęży
odnaleziono fragmenty ceramiki. Przyjmuje się, że te pięknie zdobione
naczynia wykonane zostały przez Celtów lub przez rodzimą ludność. która
przejęła cechy ich kultury materialnej.
Istnieje najstarsza wzmianka o ludności zamieszkują teren góry i jej najbliższych okolic. Pochodzi ze źródła Geografa Bawarskiego ( anonimowy mnich znany ze sporządzenia spisu grodów zwanego „Zapiską karolińską”, nota Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii (pol. Opis grodów i ziem z północnej strony Dunaju) spisana około roku 845 w Ratyzbonie dla Ludwika Niemca, odkryta w bibliotece elektora bawarskiego, w księdze z XII w., przez hrabiego de Buat, ministra pełnomocnego Ludwika XV, który ogłosił ją drukiem w 1772. Zawiera informacje o ludach i plemionach (zwłaszcza plemionach zachodniosłowiańskich), żyjących na wschód od Łaby i na północ od Dunaju, określając liczbę grodów każdego z plemion.
Dokument – obok Dagome Iudex, kronik Widukinda i Thietmara oraz Dokumentu praskiego jest źródłem informacji o wczesnej historii Słowian zachodnich.)
Jest tam wymienionych kilka plemion słowiańskich: Ślężanie, Opolanie, Gołęszyce i Dziadoszanie. Napisane tam jest, iż Ślężanie posiadają I4 grodów. Relacja powstała dla dynastii Karolingów najprawdopodobniej dla potrzeb militarnych. Wg tego źródła Ślężanie zamieszkiwali w tym okresie tereny nad Bystrzycą, Ślężą i Oławą. Jest jeszcze jeden dokument praski z roku 1086, w którym są wymieniane plemiona zamieszkujące Śląsk, w tym Ślężanie.
Na stokach Ślęży znaleziono leje będących pozostałością po prymitywnych kamieniołomach z V-XIII wieku. Wytwarzano tutaj żarna, a rocznie na stokach Ślęży wykonywano od 40-200 kamieni żarnowych, które szły również na zbyt, np. w wikińskim Szlezwiku odnaleziono takie żarna pochodzące ze Ślęży. To z tego okresu pochodzi również grodzisko w Będkowicach (V III-IX wiek) gdzie dziś jest skansen wsi Ślężańskiej.
Okres wczesnośredniowieczny (od VII do XIV w.) jest najbardziej burzliwym okresem w dziejach Ślęży. Najstarsza udokumentowana wzmianka o Ślęży pochodzi z kroniki Thietmara, biskupa z Merseburga, żyjącego w latach 975-1018, pisze, że na tej pogańskiej górze odprawiane są tajemnicze praktyki pogańskie, zaś cały kraj przyjął od niej nazwę „pagus Silensis”. W XIII w. Ślęża określana już jest słowami: Zlencz, Slencz po staropolsku. Nazwa ta pochodzi prawdopodobnie słowa „ślągły” czyli wilgotny,
We wczesnym średniowieczu nastal zmierzch pogaństwa na Ślęży, powoli nastawać zaczęło chrześcijaństwo. Po założeniu w roku 1000 biskupstwa we Wrocławiu, zmniejszyło liczbę wyznawców pogańskich. Ślęża powoli przestawała być centrum obrzędów kultowych. Około 1038 r. na Śląsk najechał czeski władca Brzetysław, który miał w posiadaniu Ślężę do 1050 r., gdy Kazimierz Odnowiciel odzyskał Śląsk.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Wiadomo, że w XII w. na szczycie góry Ślęży wzniesiono gród kasztelański. Jednak pierwsza wzmianka o grodzie na Ślęży pochodzi z 1242 r Przypuszczalnie budulec do wzniesienia grodu mógł być pobierany z wałów kultowych. Również w dokumentach Henryka Brodatego z początku XIII w. jest wymieniana Górka jako siedziba administracji klasztornej i grodzisko w Będkowicach jako posiadłość książęca. To właśnie najprawdopodobniej wtedy zostały zakazane ostatecznie praktyki pogańskie, stosowane na Ślęży od 2000 lat.
W XIV w. na szczycie Ślęży powstał mały, niepozorny, kamienny zameczek. W czasie wojen husyckich Ślęża został zdobyta przez dowódcę husytów Jana Kolde. W pobliskiej Niemczy gród został zajęty przez husytę Piotra Polaka. Obaj dowódcy po licznych walkach zostali schwytani przez mieszczan świdnickich i wrocławskich. Odprowadzono ich honorowo do granicy czeskiej a zameczek na szczycie Ślęży zburzono. aby nie dawał więcej schronienia wrogom.. Po zakończeniu wojen z husytami minął najbardziej burzliwy okres w dziejach góry Ślęzy.
Ślęża w wiekach XVI-XVIII . Z 1547 r. pochodzi informacja. ze w okolicy Ślęży zamieszkuje duża ilość zwolenników reformacji.
W czasie pierwszej wojny śląskiej, pomiędzy Prusakami a Austriakami, walczącymi o Śląsk, zostało spalone miasto Sobótka.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Od 1813 do 1914 na szczycie odbywały się komersze niemieckich studentów wrocławskich dla upamiętnienia wymarszu z pobliskiego Rogowa Sobóckiego anty napoleońskiego Freikorpsu (korpusu ochotników) majora Adolfa Lützowa.
Pierwsza pewna wzmianka o klasztorze na górze Ślęży istnieje w bulli papieża Eugeniusza III ( l9.X.l Sr.). Klasztor zasiedlili Kanonicy Regularni sprowadzeni : Arrovaise we Flandrii w celu likwidacji obrzędów pogańskich. Ze względu na zły klimat opuścili górę. W 1702r.. opat Jan Sievert wzniósł na szczycie góry niewielką kaplicę ku czci NMP. Kaplica istniała do 1834 r., kiedy to została zniszczona. W latach 185 l-52 wybudowano kamienny kościółek, który stoi tam do dzisiaj.
W XIX w. Podczas rozkwitu mody na turystykę, Ślęza staje się obiektem wypraw turystycznych i zaczyna budzić coraz większe zainteresowanie.
W 1837 r. powstało na szczycie schronisko Mooshaus.
W latach 1851–1852
wybudowano nowy obiekt w stylu szwajcarskim. Na początku XX w. okazało
się ono niewystarczające i w latach 1907–1908 powstał istniejący do dziś
(później jako hotel Olimp, obecnie Dom Turysty PTTK im. Romana
Zmorskiego) obiekt według projektu wrocławskiego architekta Karla
Klimma. Budowę sfinansował wrocławski browarnik Georg Haase.
Po II wojnie światowej budynek nowego schroniska przejęło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z Wrocławia, natomiast stare stopniowo niszczało i rozebrano je w latach 50. XX wieku. W latach 60. przebudowano nowe schronisko, likwidując m.in. taras przy wejściu.
W 1967 budynek został nazwany imieniem Romana Zmorskiego, który przebywał na Ślęży w 1848 i wpisał się do księgi pamiątkowej.
Przed kilkoma laty oficjalnie zmieniono jego kategorię na Dom Turysty – w wyniku tego zabiegu budynek funkcjonuje na innych zasadach niż schroniska PTTK (m.in. nie obowiązuje w nim regulamin PTTK). Obecnie obiekt boryka się z brakiem bieżącej wody i w związku z tym nie udziela noclegów i prowadzi tylko działalność gastronomiczną.
II wojna światowa Od pułkownika Ryszarda Majewskiego, profesora historii, autora książki Wrocław Godzina 0 pochodzi jedyna i nigdzie nie potwierdzona informacja, że Niemcy bronili się na Ślęży aż do… 11 maja 1945 roku. Trzeba sobie zadać pytanie: dlaczego?
W 1945 r. Ślęża wraz z całym Dolnym Śląskiem wchodzi w skład Polski. Od l949 r. Polacy przeprowadzali na niej badania archeologiczne.
Od 1954 roku Ślęża jest objęta ochroną jako Rezerwat krajobrazowo-geologiczny i historyczny Góra Ślęża (powierzchnia 141,4 ha).
W 2010 roku w holu głównym Domu Turysty PTTK stanęła drewniana replika Światowida, którego oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
Na szczęście na Ślęzy jest jeszcze wiele pamiątek starej wiary. Czasem są to stare znaki a czasem nowe, zrobione przez ludzi,którzy kultywują pamięć o innych wyznaniach.
RTCN Ślęża – Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Ślęża.
Wieża RTV o wysokości 136 metrów, zbudowana w 1972 roku.
Zasięg tej stacji nadawczej, poprzez wybitne warunki propagacyjne góry Ślęży i zastosowanie wielkich mocy, jest wyjątkowo obszerny i obejmuje prawie całe województwo dolnośląskie (bez części zachodniej i krańców południowych), a także znaczne obszary województw: opolskiego i wielkopolskiego, a nawet fragmenty lubuskiego, łódzkiego czy śląskiego. Jeden z najlepszych, pod względem powierzchni pokrycia sygnałem, obiekt nadawczy w Polsce.
Ślężański Park Krajobrazowy został utworzony w 1988 r., a poszerzony w 1994 r. do powierzchni 8 190 ha, otulina obejmuje 7 450 ha (całkowity obszar obejmuje 15640 ha) – w celu zachowania środowiska przyrodniczo – krajobrazowego Masywu Ślęży, jego wartości kulturowych i historycznych.
Ślężański Park Krajobrazowy, położony jest na Przedgórzu Sudeckim. Wraz z otuliną, która stanowi strefę ochronną, swoim zasięgiem obejmuje on Masyw Ślęży (z górami: Ślężą i Radunią oraz Wzgórzami Oleszeńskimi), Wzgórza Kiełczyńskie i Jańska Góra.
Na terenie tego Parku znajdują się trzy rezerwaty: „Góra Ślęża” (górski), „Góra Radunia” (archeologiczne – turystyczny) i „Łąka Sulistrowicka” (typowo florystyczny).
Masyw Ślęży wyróżnia się swoim
równinnym położeniem w części Pogórza Sudeckiego na północ od Gór
Sowich, a na południe od Wrocławia. Najwyższym szczytem masywu jest
góra Ślęża (718 m n.p.m.), która stanowi centrum religijnych dziejów
regionu już z czasów pogańskich. Masyw Ślęży, monumentalnie wznoszący
się 500 metrów ponad otaczające go równiny, jest ewenementem zarówno
dzięki swojemu położeniu, pochodzeniu, walorom krajobrazowym, jak i
charakterowi przyrody żywej i nieożywionej. Ze względu na znaczące
zróżnicowanie skał i minerałów, teren ten należy do rzadkiego w Polsce
przykładu gór o charakterze wyspy wśród równin.
Lasy Ślężańskie są stosunkowo młode, ich skład gatunkowy bardzo zróżnicowany, a stan zdrowotny (poza świerkami w wyższych partiach góry) dobry. Najbujniejsze i najbardziej zaciszne przestrzenie leśne znajdują się we wschodniej i zachodniej części Ślęży oraz na południowych stokach Raduni. W leśnym kompleksie masywu buszują sarny, dziki, lisy czy borsuki – dużych ssaków nie ma tu wiele, ze względu na intensywny ruch turystyczny. Świat ptaków reprezentuje 100 gatunków, w tym puchacz, kruk, krzyżodziób czy muchołówka, która na Wieżycy ma najwyższe miejsce lęgowe na Śląsku. Nietoperzy stwierdzono 7 gatunków.
Prawdziwe szaleństwo dotyczy jednak stworzeń nieco mniejszych. Pająków na przykład żyje tu… 370 gatunków, czyli połowa wszystkich występujących w Polsce. Uważa się to – notabene – za dowód cudownego wibrowania góry, pająki mają bowiem szczególnie lgnąć do tzw. miejsc mocy. W Masywie Ślęży żyje dwu centymetrowy, seledynowy pająk Cheiracanthium elegans. Ma tu swoje jedyne stanowisko w Polsce. Zwierzak to piękny, ale niestety jadowity – jego ukąszenie może spowodować chwilowy, miejscowy paraliż.
Równie dumnie reprezentowany jest świat motyli – fruwa ich tu ponad 70 gatunków, czyli 45 procent wszystkich w kraju. Ślimaków jest 61 gatunków, czyli 1/3 krajowego bogactwa. Bardzo bogaty jest także świat żyjących w ściółce skoczogonków – 100 gatunków (1/3 wszystkich w Polsce).
Obficie reprezentowane są skarby królestwa flory – od unikalnych krasnorostów w strumieniach nad Chwałkowem i skalnych mszaków, przez endemiczne paprocie Raduni, wspaniałe kwiecie Łąki Sulistrowickiej po zachowane okazy starych dębów czy buków.
ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).
SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielony). TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eksploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajobrazowym
ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).
SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielony).
TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eksploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajobrazowym
Istnieje najstarsza wzmianka o ludności zamieszkują teren góry i jej najbliższych okolic. Pochodzi ze źródła Geografa Bawarskiego ( anonimowy mnich znany ze sporządzenia spisu grodów zwanego „Zapiską karolińską”, nota Descriptio civitatum et regionum ad septentrionalem plagam Danubii (pol. Opis grodów i ziem z północnej strony Dunaju) spisana około roku 845 w Ratyzbonie dla Ludwika Niemca, odkryta w bibliotece elektora bawarskiego, w księdze z XII w., przez hrabiego de Buat, ministra pełnomocnego Ludwika XV, który ogłosił ją drukiem w 1772. Zawiera informacje o ludach i plemionach (zwłaszcza plemionach zachodniosłowiańskich), żyjących na wschód od Łaby i na północ od Dunaju, określając liczbę grodów każdego z plemion.
Dokument – obok Dagome Iudex, kronik Widukinda i Thietmara oraz Dokumentu praskiego jest źródłem informacji o wczesnej historii Słowian zachodnich.)
Jest tam wymienionych kilka plemion słowiańskich: Ślężanie, Opolanie, Gołęszyce i Dziadoszanie. Napisane tam jest, iż Ślężanie posiadają I4 grodów. Relacja powstała dla dynastii Karolingów najprawdopodobniej dla potrzeb militarnych. Wg tego źródła Ślężanie zamieszkiwali w tym okresie tereny nad Bystrzycą, Ślężą i Oławą. Jest jeszcze jeden dokument praski z roku 1086, w którym są wymieniane plemiona zamieszkujące Śląsk, w tym Ślężanie.
Na stokach Ślęży znaleziono leje będących pozostałością po prymitywnych kamieniołomach z V-XIII wieku. Wytwarzano tutaj żarna, a rocznie na stokach Ślęży wykonywano od 40-200 kamieni żarnowych, które szły również na zbyt, np. w wikińskim Szlezwiku odnaleziono takie żarna pochodzące ze Ślęży. To z tego okresu pochodzi również grodzisko w Będkowicach (V III-IX wiek) gdzie dziś jest skansen wsi Ślężańskiej.
* U podnóża Góry Ślęży około 700 m. na północny zachód od wsi Będkowice na skraju lasu zachował się wczesnośredniowieczny zespół osadniczy obejmujący gród, osady, cmentarzysko kurhanowe, kultowy krąg kamienny oraz staw. Gród zbudowano na krawędzi wysoczyzny na planie owalu. Jego wymiary wynoszą 85 x 75 m. Najstarszy gród pierwotnie otoczony był palisadą, po zniszczeniu pożarem w VIII/IX w. wał odbudowano w konstrukcji przekładkowej z pionowym drewnianym licem zewnętrznym, który także został spalony. Kolejnej odbudowy wału dokonano w konstrukcji skrzyniowej w IX/X w. Szerokość wału wynosiła 9-11 m, zachowana wysokość 2 m. Do grodu prowadziło wejście od strony wschodniej. Zabudowa grodu rozmieszczona była dookolnie, w pobliżu wału. W fazie starszej zabudowę grodu , tworzyły domostwa częściowo zagłębione w ziemię, z kamiennymi paleniskami oraz jamami gospodarskimi. W fazie młodszej zbudowano domy drewniane na ziemne o konstrukcji zrębowej, z dachem dwuspadowym wspartym na sochę i ślemię lub półsoszki, z paleniskami lub piecami kopułkowatymi w narożnikach. Przy ścianie szczytowej jednego budynku dobudowano pomieszczenie gospodarcze. Gród pierwotnie był dwuczłonowy rozdzielony fosą od zachodu. Funkcjonował w VIII/-X/XI w. Ludność zamieszkująca gród i osadę należała do prapolskiego plemienia Ślężan. Zmarłych chowano w kurhanach położonych w odległości 400-800 m na południowy zachód od grodu. Wieś Będkowice wzmiankowana jest w 1209 r. w dokumencie Henryka Brodatego Księcia Śląskiego.
Okres wczesnośredniowieczny (od VII do XIV w.) jest najbardziej burzliwym okresem w dziejach Ślęży. Najstarsza udokumentowana wzmianka o Ślęży pochodzi z kroniki Thietmara, biskupa z Merseburga, żyjącego w latach 975-1018, pisze, że na tej pogańskiej górze odprawiane są tajemnicze praktyki pogańskie, zaś cały kraj przyjął od niej nazwę „pagus Silensis”. W XIII w. Ślęża określana już jest słowami: Zlencz, Slencz po staropolsku. Nazwa ta pochodzi prawdopodobnie słowa „ślągły” czyli wilgotny,
We wczesnym średniowieczu nastal zmierzch pogaństwa na Ślęży, powoli nastawać zaczęło chrześcijaństwo. Po założeniu w roku 1000 biskupstwa we Wrocławiu, zmniejszyło liczbę wyznawców pogańskich. Ślęża powoli przestawała być centrum obrzędów kultowych. Około 1038 r. na Śląsk najechał czeski władca Brzetysław, który miał w posiadaniu Ślężę do 1050 r., gdy Kazimierz Odnowiciel odzyskał Śląsk.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Wiadomo, że w XII w. na szczycie góry Ślęży wzniesiono gród kasztelański. Jednak pierwsza wzmianka o grodzie na Ślęży pochodzi z 1242 r Przypuszczalnie budulec do wzniesienia grodu mógł być pobierany z wałów kultowych. Również w dokumentach Henryka Brodatego z początku XIII w. jest wymieniana Górka jako siedziba administracji klasztornej i grodzisko w Będkowicach jako posiadłość książęca. To właśnie najprawdopodobniej wtedy zostały zakazane ostatecznie praktyki pogańskie, stosowane na Ślęży od 2000 lat.
W XIV w. na szczycie Ślęży powstał mały, niepozorny, kamienny zameczek. W czasie wojen husyckich Ślęża został zdobyta przez dowódcę husytów Jana Kolde. W pobliskiej Niemczy gród został zajęty przez husytę Piotra Polaka. Obaj dowódcy po licznych walkach zostali schwytani przez mieszczan świdnickich i wrocławskich. Odprowadzono ich honorowo do granicy czeskiej a zameczek na szczycie Ślęży zburzono. aby nie dawał więcej schronienia wrogom.. Po zakończeniu wojen z husytami minął najbardziej burzliwy okres w dziejach góry Ślęzy.
Ślęża w wiekach XVI-XVIII . Z 1547 r. pochodzi informacja. ze w okolicy Ślęży zamieszkuje duża ilość zwolenników reformacji.
W czasie pierwszej wojny śląskiej, pomiędzy Prusakami a Austriakami, walczącymi o Śląsk, zostało spalone miasto Sobótka.
W pierwszej połowie XII w. (prawdopodobnie w 1110 r.), za panowania Bolesława Krzywoustego, Piotr Włostowic ufundował na szczycie klasztor augustianów. Ze względu jednak na znaczne oddalenie od ludzi klasztor został później (w 1134 lub 1149 r.) przeniesiony do pobliskiej wsi Górka, a wkrótce potem (w 1153 r.) do Wrocławia.
Od 1813 do 1914 na szczycie odbywały się komersze niemieckich studentów wrocławskich dla upamiętnienia wymarszu z pobliskiego Rogowa Sobóckiego anty napoleońskiego Freikorpsu (korpusu ochotników) majora Adolfa Lützowa.
Pierwsza pewna wzmianka o klasztorze na górze Ślęży istnieje w bulli papieża Eugeniusza III ( l9.X.l Sr.). Klasztor zasiedlili Kanonicy Regularni sprowadzeni : Arrovaise we Flandrii w celu likwidacji obrzędów pogańskich. Ze względu na zły klimat opuścili górę. W 1702r.. opat Jan Sievert wzniósł na szczycie góry niewielką kaplicę ku czci NMP. Kaplica istniała do 1834 r., kiedy to została zniszczona. W latach 185 l-52 wybudowano kamienny kościółek, który stoi tam do dzisiaj.
W XIX w. Podczas rozkwitu mody na turystykę, Ślęza staje się obiektem wypraw turystycznych i zaczyna budzić coraz większe zainteresowanie.
W 1837 r. powstało na szczycie schronisko Mooshaus.
Po II wojnie światowej budynek nowego schroniska przejęło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z Wrocławia, natomiast stare stopniowo niszczało i rozebrano je w latach 50. XX wieku. W latach 60. przebudowano nowe schronisko, likwidując m.in. taras przy wejściu.
W 1967 budynek został nazwany imieniem Romana Zmorskiego, który przebywał na Ślęży w 1848 i wpisał się do księgi pamiątkowej.
Przed kilkoma laty oficjalnie zmieniono jego kategorię na Dom Turysty – w wyniku tego zabiegu budynek funkcjonuje na innych zasadach niż schroniska PTTK (m.in. nie obowiązuje w nim regulamin PTTK). Obecnie obiekt boryka się z brakiem bieżącej wody i w związku z tym nie udziela noclegów i prowadzi tylko działalność gastronomiczną.
II wojna światowa Od pułkownika Ryszarda Majewskiego, profesora historii, autora książki Wrocław Godzina 0 pochodzi jedyna i nigdzie nie potwierdzona informacja, że Niemcy bronili się na Ślęży aż do… 11 maja 1945 roku. Trzeba sobie zadać pytanie: dlaczego?
W 1945 r. Ślęża wraz z całym Dolnym Śląskiem wchodzi w skład Polski. Od l949 r. Polacy przeprowadzali na niej badania archeologiczne.
Od 1954 roku Ślęża jest objęta ochroną jako Rezerwat krajobrazowo-geologiczny i historyczny Góra Ślęża (powierzchnia 141,4 ha).
W 2010 roku w holu głównym Domu Turysty PTTK stanęła drewniana replika Światowida, którego oryginał znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
Jednak w 2013 po staraniach proboszcza z
Sulistrowic figura musiała zniknąć, a od kilku lat trwa sukcesywne
zawłaszczanie terenu Ślężańskiego Parku Krajobrazowego przez instytucję
kościoła katolickiego. W ramach sprzeciwu związki rodzimowiercze oraz
środowiska związane z portalem racjonalista napisały w tej sprawie list
do Papieża Franciszka, jednak ich głos nie przebił się do
mainstreamowych mediów. Ze strony kościoła rozpropagowana została
natomiast akcja „Ocalmy kościół na Ślęży”, po tym jak miejscowy
proboszcz zdewastował kościół, poszukując w posadach skarbów, co
doprowadziło do rozchodzenia się ścian budynku. Akcja ,,Ocalmy kościół…”
ma na celu nie tylko renowację wnętrza kościoła, ale też rewitalizację
szczytu Ślęży, a także jej okolic, co czynione jest często samowolnie i
determinacją przy jednoczesnych protestach środowisk rodzimowierców.
W tym okresie miała miejsce również próba podpalenia figurki kościelnej
przez nieznanego sprawcę w kościele w Sulistrowiczkach. Brak jest
rzeczowych dowodów na ten temat, i przypuszczalnie był to wybryk
chuligański nie mający szerszego związku z opisywaną sprawą.
A to inny przykład chuligaństwa.
RTCN Ślęża – Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Ślęża.Wieża RTV o wysokości 136 metrów, zbudowana w 1972 roku.
Zasięg tej stacji nadawczej, poprzez wybitne warunki propagacyjne góry Ślęży i zastosowanie wielkich mocy, jest wyjątkowo obszerny i obejmuje prawie całe województwo dolnośląskie (bez części zachodniej i krańców południowych), a także znaczne obszary województw: opolskiego i wielkopolskiego, a nawet fragmenty lubuskiego, łódzkiego czy śląskiego. Jeden z najlepszych, pod względem powierzchni pokrycia sygnałem, obiekt nadawczy w Polsce.
Ślężański Park Krajobrazowy został utworzony w 1988 r., a poszerzony w 1994 r. do powierzchni 8 190 ha, otulina obejmuje 7 450 ha (całkowity obszar obejmuje 15640 ha) – w celu zachowania środowiska przyrodniczo – krajobrazowego Masywu Ślęży, jego wartości kulturowych i historycznych.
Ślężański Park Krajobrazowy, położony jest na Przedgórzu Sudeckim. Wraz z otuliną, która stanowi strefę ochronną, swoim zasięgiem obejmuje on Masyw Ślęży (z górami: Ślężą i Radunią oraz Wzgórzami Oleszeńskimi), Wzgórza Kiełczyńskie i Jańska Góra.
Na terenie tego Parku znajdują się trzy rezerwaty: „Góra Ślęża” (górski), „Góra Radunia” (archeologiczne – turystyczny) i „Łąka Sulistrowicka” (typowo florystyczny).
Masyw Ślęży wyróżnia się swoim
równinnym położeniem w części Pogórza Sudeckiego na północ od Gór
Sowich, a na południe od Wrocławia. Najwyższym szczytem masywu jest
góra Ślęża (718 m n.p.m.), która stanowi centrum religijnych dziejów
regionu już z czasów pogańskich. Masyw Ślęży, monumentalnie wznoszący
się 500 metrów ponad otaczające go równiny, jest ewenementem zarówno
dzięki swojemu położeniu, pochodzeniu, walorom krajobrazowym, jak i
charakterowi przyrody żywej i nieożywionej. Ze względu na znaczące
zróżnicowanie skał i minerałów, teren ten należy do rzadkiego w Polsce
przykładu gór o charakterze wyspy wśród równin.Lasy Ślężańskie są stosunkowo młode, ich skład gatunkowy bardzo zróżnicowany, a stan zdrowotny (poza świerkami w wyższych partiach góry) dobry. Najbujniejsze i najbardziej zaciszne przestrzenie leśne znajdują się we wschodniej i zachodniej części Ślęży oraz na południowych stokach Raduni. W leśnym kompleksie masywu buszują sarny, dziki, lisy czy borsuki – dużych ssaków nie ma tu wiele, ze względu na intensywny ruch turystyczny. Świat ptaków reprezentuje 100 gatunków, w tym puchacz, kruk, krzyżodziób czy muchołówka, która na Wieżycy ma najwyższe miejsce lęgowe na Śląsku. Nietoperzy stwierdzono 7 gatunków.
Prawdziwe szaleństwo dotyczy jednak stworzeń nieco mniejszych. Pająków na przykład żyje tu… 370 gatunków, czyli połowa wszystkich występujących w Polsce. Uważa się to – notabene – za dowód cudownego wibrowania góry, pająki mają bowiem szczególnie lgnąć do tzw. miejsc mocy. W Masywie Ślęży żyje dwu centymetrowy, seledynowy pająk Cheiracanthium elegans. Ma tu swoje jedyne stanowisko w Polsce. Zwierzak to piękny, ale niestety jadowity – jego ukąszenie może spowodować chwilowy, miejscowy paraliż.
Równie dumnie reprezentowany jest świat motyli – fruwa ich tu ponad 70 gatunków, czyli 45 procent wszystkich w kraju. Ślimaków jest 61 gatunków, czyli 1/3 krajowego bogactwa. Bardzo bogaty jest także świat żyjących w ściółce skoczogonków – 100 gatunków (1/3 wszystkich w Polsce).
Obficie reprezentowane są skarby królestwa flory – od unikalnych krasnorostów w strumieniach nad Chwałkowem i skalnych mszaków, przez endemiczne paprocie Raduni, wspaniałe kwiecie Łąki Sulistrowickiej po zachowane okazy starych dębów czy buków.
ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).
SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielony). TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eksploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajobrazowym
ŚCIEŻKI DYDAKTYCZNE: „Archeologiczno-historyczna” (Sobótka, rezerwat Będkowice), „Przyrodnicza” (Sulistrowiczki).
SZLAKI TURYSTYCZNE: „Wokół Ślęży” (czarny, niebieski, czerwony, żółty, zielony).
TURYSTYKA ROWEROWA
Pętla Dzierżoniowska /Dzierżoniów -Nowizna – Uciechów – Dobrocin -Dolna Bielawa – Dzierżoniów! Bardzo istotna gdyż stwarza możliwości eksploracji również okolic Pieszyc
Dwie trasy w Ślężańskim Parku Krajobrazowym
Jeszcze kilka zdjęć z urokliwych miejsc jakimi są ślężańskie źródełka.
To kolejny przykład ekspansji kościoła w Masywie Ślęży.
