Góry Bystrzyckie
(332.53, czes. Bystřické hory, niem. Habelschwerdter Gebirge) – rozległy, słabo zróżnicowany masyw górski w Sudetach Środkowych. Administracyjnie Góry Bystrzyckie położone są w powiecie kłodzkim.
Od północy Góry Bystrzyckie sąsiadują z Górami Stołowymi i Obniżeniem Dusznickim, od zachodu z Górami Orlickimi,schodnią granicę wyznacza Rów Górnej Nysy, ku któremu góry opadają wyraźnym uskokiem tektonicznym. Większość obszaru pasma leży na terenie Polski, na teren Czech przechodzi jedynie mały skrawek w południowej części (na południe od Lesicy).
Góry Bystrzyckie wyróżniają się dużą lesistością. Teren jest bardzo słabo zaludniony i ze względu na trudne warunki ciągle wyludniający się w wyniku procesu zanikania wsi. Małe urozmaicenie rzeźby terenu, znaczne zalesienie i słaba baza noclegowa powodują, że Góry Bystrzyckie nie są popularnym regionem turystycznym. Są one atrakcyjne dla wytrwałych piechurów i rowerzystów górskich poszukujących miejsc wolnych od masowej turystyki.
Góry Bystrzyckie rozciągają z północnego zachodu na południowy wschód. W części południowej – tworzącej wyraźny grzbiet górski, poprzecinany poprzecznymi dolinami rzek, wznosi się najwyższy szczyt gór – Jagodna (977 m n.p.m.). Na południe od niej grzbiet, podzielony obniżeniami rozpada się na dwa wyspowe masywy, Gniewosza (853 m n.p.m.) i Czerńca (891 m n.p.m.), u podnóża którego znajduje się jedyna w Górach Bystrzyckich jaskinia krasowa – Solna Jama. W południowej części Gór Bystrzyckich wznoszą się szczyty: Kamyk (721 m n.p.m.), Bochniak (713 m n.p.m.), Graniczny Wierch (711 m n.p.m.) oraz Kamieńczyk (702 m n.p.m.).
Góry Bystrzyckie wchodzą w skład Obszaru chronionego krajobrazu "Góry Bystrzyckie i Orlickie". W północno-zachodniej części znajduje się rezerwat ścisły "Torfowisko pod Zieleńcem" (Topieliska, Tundra Syberyjska), obejmujący unikalne przyrodniczo torfowisko wysokie z rzadkimi gatunkami roślin i zwierząt, np. trzy gatunki rosiczek, bagno zwyczajne, brzoza karłowata, sosna drzewokosa i in.
Obszar doliny Dzikiej Orlicy zarówno ze strony czeskiej jak i polskiej jest projektowanym specjalnym obszarem ochrony siedlisk Natura 2000 – w wodach Dzikiej Orlicy żyje m.in. głowacz białopłetwy.
Ze względu na małe urozmaicenie i znacznie zalesienie oraz niewielką bazę noclegową Góry Bystrzyckie nie są popularnym regionem turystycznym. Teren jest natomiast atrakcyjny dla wytrwałych piechurów. Przez góry prowadzą liczne szlaki turystyczne, jest czynnych kilka schronisk turystycznych. Istnieje gęsta sieć śródleśnych dróg asfaltowych, dostępnych głównie dla pieszych, rowerzystów i pojazdów leśnych. Duże walory widokowe posiada Droga Sudecka zwana też Autostradą Sudecką, która została zbudowana w 1938 roku.
<strong>Atrakcje turystyczne</strong>
Mimo znacznego wyludnienia regionu, w Górach Bystrzyckich mają też swoje atrakcje pochodzenia kulturowego. Największymi miastami leżącymi u podnóża Gór Bystrzyckich są: Duszniki-Zdrój, Szczytna oraz Polanica-Zdrój. Stanowią one bazę wypadową dla wielu wycieczek, poza tym same są miejscami godnymi zwiedzenia i bywają często celem wyjazdów.
W samych Górach Bystrzyckich (poza miastami) znajduje się bardzo niewiele obiektów antropogenicznych. Należy do nich m.in. Muzeum Misyjno-Etnograficzne, położone na stokach góry Kostera (administracyjnie należy do Polanicy-Zdrój). Obiekt prowadzą misjonarze z zakonu oo. Sercanów Białych (Zgromadzenie Najśw. Serc Jezusa i Maryi). Ekspozycję stanowią dzieła sztuki ludowej oraz przedmioty codziennego użytku z Konga, Tahiti i Peru.
Wśród lasów spotyka się stare domki myśliwskie, w sąsiedztwie dawnych i obecnych osad przydrożne kapliczki i krzyże. Warta wymienienia jest kamienna rzeźba człowieka w kapeluszu z niem. napisem Grauer Mann (Szary człowiek) i datą 1872. Stoi w lesie w pobliżu wsi Huta przy drodze zwanej Wieczność, stąd jest popularnie nazywana "Strażnikiem Wieczności". Mimo wątpliwej wartości artystycznej rzeźba kamiennego człowieka zyskała sławę i krążą o niej legendy.W południowo-wschodniej części Gór Bystrzyckich, na południe od Gniewoszowa znajdują się ruiny kamiennego zamku Szczerba Zamek Szczerba z ok. XIV wieku.
We wsi Niemojów znajdują się ruiny kamiennego dworu sołtysów z 1576 r. Unikatowość tego obiektu przejawia się pałacowym potraktowaniem architektury budynku mieszkalnego dworu.
Na terenie Gór Bystrzyckich znajdują się 3 barokowe drewniane kościoły z XVIII w.: w Nowej Bystrzycy, Zalesiu i Kamieńczyku. Kościół w Zalesiu posiada ciekawy zespół polichromii ze scenami Starego Testamentu (tzw. "Biblia dla ubogich").
Innymi atrakcjami są pozostałości wybudowanych pod koniec XVIII wieku fortyfikacji. Powstały one na rozkaz Fryderyka Wilhelma II i miały stanowić obronę przed wojskami austriackim. W Górach Bystrzyckich znajdowały si dwa takie forty – Fort Wilhelma i Fort Fryderyka na Kamiennej Górze. Oba nigdy nie zostały wykorzystane w celach militarnych i w drugiej połowie XIX wieku zarządzono ich rozbiórkę, ponieważ ich utrzymanie stało się zbyt kosztowne. Obecnie pozostała tylko niewielka część murów i dawna fosa, widoczna zwłaszcza w Forcie Wilhelma. Większość materiału rozbiórkowego została powtórnie wykorzystana m.in. przy budowie mostu i szkoły w Bystrzycy Kłodzkiej.
<strong>Schroniska turystyczne</strong>
Zieleniec: schr. "Orlica" (dawniej PTTK), schr. PTSM
Lasówka: schr. "Szarotka"
Duszniki-Zdrój: schr. "Pod Muflonem" (Ptasia Góra)
Spalona: schr. "Jagodna"
<strong>Szlaki turystyczne</strong>
Czerwony – fragment Głównego Szlaku Sudeckiego im. M. Orłowicza. Zieleniec – Lasówka – Rozdroże pod Uboczem – Spalona – Szczepków – Ponikwa – Długopole-Zdrój
Czerwony - Ptasia Góra (schr. "Pod Muflonem") – Rozdroże pod Błażkową – dolina Zajęcznika – Rudnik – Wolarz – Piekielny Labirynt – Nowa Sokołówka – Polanica-Zdrój
Żółty - fragment Międzynarodowego Szlaku I22, Duszniki-Zdrój – Ptasia Góra (schr. "Pod Muflonem") – Nawojowa – Stare Bobrowniki – Nowe Bobrowniki – Szklana Góra – Szczytna – Szczytnik (zamek Leśna) – Kamiennik – Piekielna Góra – Polanica-Zdrój – Nowa Sokołówka – Sokołówka – Przeł. Sokołowska – Pokrzywno – Droga Stanisława (Toczek – Równienka – Łomnicka Równia – Anielska Kopa – Kościelnik – Barć) – Huta – Wójtowska Równia – Barczowa – Zalesie – Stara Bystrzyca – Bystrzyca Kłodzka
Niebieski - fragment Międzynarodowego Szlaku I21, Duszniki-Zdrój – Wzgórze Rozalii – Ptasia Góra (schr. "Pod Muflonem") – Droga Libuszy – Widlasta Droga – Rozdroże pod Bieścem – Mokra Łąka – Siwa Skała – Rozdroże pod Uboczem – Spalona – Sasin – Sasanka – Jagodna – Przeł. nad Porębą – Poniatów – Jedlnik – Gniewoszów – ruiny zamku Szczerba – Solna Jama (pętla) – Różanka – Międzylesie
Zielony - Niemojów – Kolonia Lesica – Lesica – Czerwony Strumień – Kamyk – Graniczny Wierch – Dworski Kopiec – Przeł. Międzyleska
Zielony - Stara Łomnica – Kotlarnia – Barć – Huta – Wójtowska Równia – Pawelski Potok – Młoty – Szklarnik – Spalona Dolna – Spalona – Autostrada Sudecka – Zalesie – Kolonia Stara Bystrzyca – Bystrzyca Kłodzka
Zielony - Zieleniec – PKS "Zieleniec skrót" – rez. "Torfowisko pod Zieleńcem" – Rozdroże pod Bieścem – Zielona Droga – Kamienna Góra – Przeł. Sokołowska – Sokołówka – Nowa Sokołówka – Polanica-Zdrój
Przyrodnicza ścieżka dydaktyczna w rez. "Torfowisko pod Zieleńcem" na zielonym szlaku z Zieleńca do Polanicy-Zdrój
Żółta - Trasa spacerowa schr. "Szarotka" w Lasówce
